خانواده ساس
این خانواده به انگلیسی Bed Bugs و در ایران نیز با اسامی ساس های رختخواب ، ساس های تخت خواب و ساس های خونی خوانده می شود و حدود 70 گونه در جهان دارد . کلیه ی گونه ها از خون پرندگان و پستانداران می مکند .اصولاً این حشرات شب هنگام برای مکیدن خون میزبان به طور موقت به آن نزدیک شده و در سایر اوقات در محل های تاریک پناهنده می شوند ( یوزینگر ، 1966 ) . این گونه ها به علت زندگی انگلی دارای شکل بدن ویژه ای می باشند . اندازه ی بدن در این حشرات بسته به وضعیت تغذیه در آن ها متفاوت است و اغلب به طول 3 تا 6 و گاه تا 10 میلی متر می رسد . بدن پهن ، به شکل بیضی ، معمولاً به رنگ قهوه ای ، پوشیده از موهای نسبتاً متراکم و از بالا به سمت داخل فشره شده است . سر عریض و چشم های مرکب کوچک و فاقد چشم ساده هستند . خرطوم در حالت استراحت داخل شیاری در سطح زیری قفس سینه مستقر می شود . بال های عقبی کاملاً از بین رفته اند و بال هایی جلوی نیز به شکل فلس هایی در دوطرف سپرچه مشاهده می شوند . پنجه ها 2 تا 3 بندی هستند .
این حشرات در محل های سکونت انسان به سر می برند و در اثر بوی خاص خود به آسانی شناخته می شوند . به علت عدم قابلیت انسداد منافذ غدد بودار ، ترشحات آن ها به طور مداوم به بیرون جاری می شود و با تعقیب بوی باقی مانده از آن ها می توان به محل اختفای این حشرات پی برد . اصولاً شب فعال هستند و از قسمت های پوشیده نشده بدن میزبان خون می مکند .
این حشرات توسط خرطوم خود در پوست بدن میزبان منافذی نزدیک به هم ایجاد می نمایند تا به رگ های خونی ظریف دسترسی پیدا کنند . انسان سوراخ شدن پوست بدن را توسط این حشرات حس نمی کند و تنها با احساس خارش یا سوزش در محل مکیده شده پی به وجود آن می برد و در این هنگام ممکن است انگل مدتی قبل ، از آن محل دور شده باشد . همچنین در اثر لکه های خون باقی مانده در رختخواب بلافاصله به وجود آن ها پی برده می شود . خون میزبان با یک نوبت تغذیه توسط این گونه ها مدت طولانی در روده ی آن ها باقی می ماند و بسته به نیاز انگل مورد مصرف قرار می گیرد . در صورتی که این حشرات جهت مکیدن خون به انسان دسترسی نداشته باشند ، به انواع مختلف پرندگان و سایر پستانداران حمله ور می شوند . پوره ها تا 6 ماه و حشارت کامل نیز تا یک سال قادرند در برابر گرسنگی مقاومت نمایند .این حشرات در صورت نیاز می توانند با سرعت 125 سانتی متر در هر دقیقه از جایی به جای دیگر کوچ نمایند . مرحله جنینی در 8 روز و مرحله پورگی 7 هفته طول می کشد .
این حشرات به روش خاصی جفت گیری می نمایند . نر جثه ای کوچک تر از ماده دارد و از سمت راست بدن ماده روی آن استقرار می یابد و آلت جفت گیری خود را به اندام ریباگاس ( Ribagas organ , Ectospermalege ) چهارگوش و با دیواره ی ظریف موجود بین صفحات حلقه های 4 و 5 شکم ماده فرو می برد . عمل جفت گیری با سوراخ شدن دیواره ی این محفظه توسط آلت جفت گیری نر و ریخته شده اسپرم ها به حفره عمومی بدن تحقق می یابد . اسپرم ها فعالانه به سمت تخمدان ها عزیمت می نمایند .
ماده تخم های خود را در دسته های کوچکی در شکاف اشیاء مختلف می چسباند و هر ماده حدود 100 تا 250 عدد تخم رها می کند . تخم ها در شرایط محیطی مساعد ( هوای گرم ) در 6 تا 8 هفته به حشره ی کامل تبدیل می شوند . حشرات کامل تا چند ماه عمر می کنند و از نظر انتقال برخی از عوامل بیماری زا در انسان بسیار خطرناک می باشند . خانواده ی Polyctenidae از خویشاوندان نزدیک به این حشرات و دارای اجداد مشترکی هستند . خانواده ی Polyctenidae انگل بیرونی خفاش ها می باشند .
ساس رختخواب Cimex lectularius ، به رنگ قهوه ای مایل به قرمز تیره و به طول 5 میلی متر می باشد . شاخک ها 4 حلقه ای و بدن پوشیده از مو است . این حشره احتمالاً در دوران گذشته انگل بیرونی خفاش ها بود و پس از دوره ی غارنشینی به صورت انگل بیرونی انسان در آمده است . ساس رختخواب در هر نوبت تغذیه قادر است دو برابر وزن بدن خود از خون میزبان بمکد . پوره ها در هر سن پورگی و همچنین حشره ی ماده قبل از تخم گذاری ضروری است حداقل یک نوبت از خون میزبان بمکند . تخم ها به شکل استوانه ای هستند . این حشره احتمالاً میزبان خود را از دما و بوی بدن آن می یابد . ساس رختخواب جزء آفات منازل ، هتل ها ، سربازخانه ها و سایر محل های مسکونی انسان به شمار می رود .این حشرات شب فعال است و روزها داخل شکاف دیوارها ، داخل رختخواب ها ، قسمت زیری لبه های اشیاء مختلف ، زیر کاغذ دیواری و سایر محل های مشابه مخفی می شود . پهن بودن بدن این حشره آن را قادر می سازد که در شکاف های بسیار کوچک پناه گیرد . این حشره توسط البسه ، چمدان های مسافرتی یا اثاثیه ی منزل از جایی به جای دیگر منتقل می شود و یا در صورت نیاز از منزلی به منزل دیگر مهاجرت می نماید .
ساس رختخواب در سراسر ایران پراکنده است و به عنوان انگل بیرونی انسان محسوب می شود ساس C.rotundatus(=hemipterus) گونه ای گرمسیری است و در جنوب آسیا و همچنین آفریقا به وفور یافت می شود و از خون انسان می مکد .
گونه ی Haematosiphon inodorus ، در آمریکای شمالی و مرکزی انگل بیرونی ماکیان است و دارای خرطوم درازی می باشد . ساس ( Lam(Oeciacus hirundinis ، در مناطق پراکنش گونه ی قبلی در لانه ی پرستوها به سر می برد .
مشکلات بهداشتی ساسها:
ساسها از انگل های خارجی حیوانات ساکن غار (احتمالا خفاشها) در زمان غارنشینی انسان تکامل پیدا کرده اند. اولین بار توسط نویسندگان رومی و یونانی به عنوان یک مشکل در مدیترانه از آنها یاد شده است. این حشرات در قرن 11 در آلمان ،قرن 13 در فرانسه و قرن 16 در انگلیس تعیین هویت شدند.
مشکلات بهداشتی ساسها:
ساسهای بستر متهم به انتقال تعداد زیادی از بیماریها شده اند ولی تاکنون موارد ذیل ثابت شده است.
1-ایجاد کم خونی(به علت خونخواری زیاد)
2- حساسیت در افراد حساس. در بعضی افراد ممکن است تاولهای هموراژیک بزرگی به وجود آید. و در بعضی ممکن است قرمزی و ادم مشاهده شود.
3-کم خوابی یا بیخوابی
4- خارش شدید و عفونت های ثانویه
5- بوی بد مکان ساس زده
چرخه زندگی:
در محل سکونت انسان مانند منازل،هتل ها، خوابگاهها، زندان ها،سرباز خانه ها، بیمارستان ها ، سرای سالمندان و ... یافت میشود.
آنها در شکاف دیوار، کف خانه ها، اثاثیه، لابلای کار تنها، پشت کاغذ دیواری، کمد ها و درهای چوبی و قفسه کتابخانه ها مبلمان، تشکها و پشتی ها مخفی میشوند.
در شب و نور کم فعال هستند و از میزبان خفته تغذیه میکنند. اگر انسان در دسترس آنها نباشد از سایر حیوانات خونخواری میکنند.
ساسها هنگام خونخواری 3 یا 4 بار با فاصله چند دقیقه شخص را میگزند تا سیر شوند.
ماده بالغ روزی 2-3 تخم میگذارد. که در طول زندگی جمعاَ 200-500 تخم می رسد. تخم های یک میلیمتری سفید مروارید شکل اند. در مکانهای یاد شده قرار داده میشوند. زمان باز شدن تخم ها که معمولا 10-9 روز بعد از جنین دار شدن است به درجه حرارت بستگی دارد. 5 مرحله نمفی وجود دارد. که هر مرحله قبل از پوست اندازی به یک وعده خون نیاز دارد تا تبدیل به مرحله بعدی گردد.
مراحل تخم تا بلوغ کامل و تخم گذاری مجدد بسته به حرارت محیط بین 19-7 هفته متغیر است . در حرارت 27 درجه تخم ها در کمتر از یک هفته شکفته میشوند. درطول سال چند نسل ساس بوجود می آید. در دسترس بودن منبع خون در زمان تولید مثل تاثیر میگذارد. ساس های بالغ در تابستان هر هفته تغذیه میکنند. در ماههای سرد تر تغذیه آنها کمتر صورت میگیرد. در زمستان چیزی نمی خورند و در بهار برای تغذیه ظاهر میشوند. ساس ها گرسنگی را تا 550 روز تحمل میکنند! خانه هایی که مستاجری هستند بیشتر در معرض آلودگی قرار دارند.
تشخیص:
*زخم های محل گزش پاپولهای سفتی بوده که از یکدیگر فاصله کمی داشته و دوتادوتا یا سه تا سه تا با هم ظاهر میشوند. شکل خوشه ای گزش ها در تمایز گذاشتن بین زخم ها با گزش سایر حشرات مهم است.
*دیدن ساس (مرده یا زنده) در محل خواب
* رد خون در روی ملحفه ها و مخفی گاههای ساسها
*روشن کردن ناگهانی برق در شب و مشاهده ساس ها
*جستجو در لابلای درزها و شکاف ها
ادامه مطلب
